AZ versterkt met nieuw stadion haar invloed in Noord-Holland

Het aantal supporters dat bij AZ op de tribune zit is sinds de komst van nieuwe stadion verdubbeld. Werd De Hout nog gevuld door ruim 8.000 supporters, het nieuwe Victorie Stadion telt 17.000 plaatsen en is eveneens steevast uitverkocht. Om deze plotselinge, explosieve groei te duiden is het interessant om te bekijken in welke gemeenten de groei vooral heeft plaatsgevonden. Waar komen de ‘nieuwe’ AZ-supporters vandaan en wat heeft de bezoekersgroei voor gevolgen voor de verhoudingen in het voetballandschap van de provincie?

Het marktgebied van AZ is met de komst van het nieuwe stadion erg veranderd. Waar AZ in de Alkmaarderhout nauwelijks van het beschikbare potentieel gebruik maakte, is dat met de inlijving van zo’n 8.000 nieuwe supporters veel meer het geval. Het blijkt dat AZ het bestaande marktgebied vooral heeft uitgediept, hoewel ook enige uitbreiding te zien is.


Figuur 1: Herkomst AZ-supporters naar regio

Het zwaartepunt van het marktgebied komt in 2007 nog meer in de regio Alkmaar te liggen (figuur 1). In 2004 kwam 63% van de fans uit dit gebied, in 2008 is dat 66%. Het belang van de regio Den Helder groeit licht van 9% naar 10%, terwijl de regio Beverwijk van 8% naar 9% gaat. In de regio Hoorn groeit AZ weliswaar flink in absolute cijfers, maar de regio is nog maar met 6% in plaats van 8% in het stadion vertegenwoordigd. Ook de regio Zaanstad daalt, van 6% naar 4%. De regio’s Haarlem, Purmerend, Enkhuizen, en Amsterdam kennen over het algemeen een lichte relatieve daling, en gaan gezamenlijk van 6% naar 5%. Supporters uit de regio Hilversum en uit andere provincies trok en trekt AZ niet of nauwelijks.


Figuur 2: Groei consumptiegraad

De groei van AZ heeft zich volgens een concentrisch patroon voltrokken (figuur 2): De grootste groei is te zien in de directe omgeving, terwijl de groei afneemt als de afstand tot het stadion toeneemt. In Alkmaar verdubbelt het aantal AZ-supporters, wat ertoe leidt dat ongeveer een derde van het totaal aantal bezoekers uit de stad zelf afkomstig is. Met 5.500 AZ-supporters in Alkmaar verdubbelt de consumptiegraad (aantal mensen per 10.000 inwoners dat betaald voetbal bezoekt) in deze gemeente bijna, van 350 naar 632. Hiermee staat de gemeente 11e in de landelijke ranglijst op basis van voetbalconsumptie. In buurgemeente Heiloo is de groei nog groter (tabel 1). De gemeente staat dankzij de groei 12e in dezelfde ranglijst, met een consumptiegraad van 629. Volendam voert de ranglijst aan met een consumptiegraad van 1381.


Tabel 1: Bezoekersaantallen AZ en Ajax in regio Alkmaar seizoenen ’03-’04 en ’07-’08

Het aantal AZ-supporters verdriedubbelt in Heiloo tot ongeveer 1300 fans. Een tweede ‘ring’ van groei is te vinden in de gemeenten Bergen, Schermer, Langedijk, Heerhugowaard en Harenkarspel (oranje in figuur 2). In Heerhugowaard verdubbelt het aantal AZ-bezoekers ruim tot ongeveer 1500 fans. Ook in Langedijk, Schermer en Graft-De Rijp is een ruime verdubbeling te zien. Totaal komen ruim 10.000 AZ-supporters uit de regio Alkmaar. Opvallend in Graft-De Rijp is dat AZ hier sinds het nieuwe stadion meer aanhang heeft dan concurrent Ajax. Het aantal supporters van deze club in de regio Alkmaar lijkt niet door AZ te worden beïnvloed. Waar in de ene gemeente een lichte stijging te zien is, laat een andere gemeente een lichte daling zien. In Alkmaar stijgt het aantal Ajax-bezoekers nota bene, evenals in Schermer. In de overige gemeenten is een lichte daling te zien.

Waar het in de regio Alkmaar om duizenden bezoekers gaat, spreekt men in de regio Den Helder eerder in honderden. De groei is iets lager dan in de regio Alkmaar, maar doet daar niet veel voor onder. Ook in deze regio is in de meeste gemeenten een verdubbeling te zien, al is deze niet zo ruim als in de omgeving van Alkmaar. Alleen Anna Paulowna en Wieringermeer verdubbelen net niet, de rest zit boven de 100% groei. In Wieringen slaat de balans ditmaal door naar AZ, waar voorheen meer Ajax-aanhangers in deze gemeente woonachtig waren. De regio zorgt voor zo’n 1600 AZ-bezoekers.

In de regio Beverwijk is Castricum de gemeente die veruit het meest op AZ gericht is. Het aantal AZ-supporters verdubbelt hier ruim tot een kleine 900. Uitgeest kent de grootste groei met ruim 150%. In Heemskerk en Beverwijk verdubbelt AZ ruim, maar blijft Ajax de grootste. In Castricum en Uitgeest verstevigt AZ haar dominante positie. In absolute aantallen bezien levert de regio ongeveer 1400 AZ-fans.

In de regio Hoorn vinden de meeste wisselingen plaats als het gaat om de vraag wie in de gemeente de meeste aanhang heeft. In 2004 was AZ alleen in Obdam groter dan Ajax, in 2007 zijn dat naast Obdam Wognum, Wester-Koggenland, Opmeer, Wervershoof en Noorder-Koggenland. Alleen in Hoorn, Drechterland en Medemblik domineert Ajax nog. In absolute aantallen moet in deze regio gedacht worden aan tientallen tot enkele honderden supporters per gemeente.

De regio Zaanstad, nog steeds in de clubnaam vertegenwoordigd, kent een groei van zo’n 50%. Eerder werd al duidelijk dat het relatieve belang van de regio afneemt tot 4%. In deze regio is men veel meer gericht op Amsterdam, en heeft men in het geval van voetbal dan ook vaak eerder een voorkeur voor Ajax, dat ongeveer even ver weg ligt als AZ. De Zaanse oorsprong van AZ lijkt voor weinig mensen van belang te zijn. Gesproken in absolute aantallen trekt AZ ongeveer 700 supporters uit de Zaanstreek.

De regio’s Haarlem (250 AZ’ers), Purmerend (200), Enkhuizen (100), Amsterdam (400) en alle regio’s buiten de provincie (300) zijn nauwelijks van belang voor AZ. In de Noord-Hollandse regio’s groeit het aantal AZ’ers wel licht.


Figuur 3: Absolute groei per gemeente

Over het geheel bezien stijgt het aantal toeschouwers bij AZ met 108%. De uitbreiding en uitdieping van het marktgebied vindt vooral plaats in noordelijke en noordoostelijke richting. In het westen vormt de zee een barrière, terwijl in het zuiden de aanwezigheid van Ajax en in mindere mate Telstar, het inmiddels failliete Haarlem en Volendam belemmerend werken. Het totale marktgebied van AZ telde in 2003-2004 322.000 inwoners. In 2007-2008 is dit gebied gegroeid tot 421.000 mensen. Hiermee is het marktgebied van AZ het 10e grootste marktgebied van Nederland.


Figuur 4: Voetballandschap Noord-Holland in ’03-’04 (links) en ’07-’08 (rechts)

Figuur 4 toont het verschil in marktgebied aan tussen het seizoen 2003-2004 (links) en het seizoen 2007-2008 (rechts). Het nieuwe AZ-stadion blijkt van invloed op het Noord-Hollandse voetballandschap. Het marktgebied van AZ is met name in noordoostelijke richting uitgebreid. Voorheen verdeelde gemeenten als Wognum en Opmeer hebben nu een meerderheid AZ-supporters, terwijl gemeenten als Wieringen en Wieringermeer door het gestegen aantal AZ-fans boven de consumptiegraad van 71,3 komen die als ondergrens voor deze kaart wordt gehanteerd. Texel is de enige Noord-Hollandse gemeente die dit cijfer niet haalt, ondanks dat het aantal AZ-supporters ook hier licht toeneemt. Den Helder komt dankzij de groei van AZ in tegenstelling tot 2003 boven dit cijfer uit, waardoor de dominantie van Ajax verminderd en beide clubs gelijkwaardig zijn in de noordelijke gemeente. Ook in Heemskerk, Beverwijk, Graft-De Rijp, Beemster en Wervershoof wordt de dominantie van Ajax door het groeiende aantal AZ-aanhangers geneutraliseerd. In de overige gemeenten verandert er niets aan de dominantie, al domineert AZ meer dan ooit in de eigen regio en neemt de dominantie van Ajax licht af in de gemeenten boven het Noordzeekanaal. Zuidelijker is weinig tot niets van de uitbreiding van het AZ-stadion te merken.

De grote vraag is of nog meer groei in de nabije toekomst reëel is. Het nieuwe stadion stond nog nauwelijks, of AZ gaf aan wederom de capaciteit te willen vergroten. Na het vertrek van Dirk Scheringa is echter niets meer van deze plannen vernomen. Wel staan er nog een kleine 2000 mensen op de wachtlijst voor een seizoenkaart. De verwachting is dat deze mensen binnen één of twee jaar een plaats kunnen krijgen. Of uitbreiding dan nog rendabel is, valt te bezien. Als de sportieve prestaties tegenvallen is het afwachten of de populariteit van AZ groeit, of zelfs maar in stand blijft. Lokaal ligt de consumptie al relatief hoog, dus in de directe omgeving lijkt de citroen wel uitgeknepen te zijn. Verhoging van de consumptie in verder gelegen regio’s lijkt wel mogelijk. Vooral in de Kop van Noord-Holland, Zaanstad, Hoorn en Beverwijk is winst te behalen. Aan de andere kant veroorzaakt de aanwezigheid van concurrent Ajax in deze regio’s een barrière. Een ander minpunt van deze regio’s is de fysieke en psychologische afstand tot Alkmaar. Men gaat vanuit Zaanstad of Hoorn zelden naar Alkmaar, en dat zal voor betaald voetbal niet anders zijn. Met voetbal in de (sub)top van de Eredivisie is een lichte groei waarschijnlijk wel mogelijk. Een stadion met 20 á 25.000 plaatsen zou dan gevuld kunnen worden. Mocht het echter sportief minder gaan is het nog maar afwachten of de 17.000 plaatsen van het huidige stadion gevuld kunnen blijven.

Kijk voor alle groeicijfers per gemeente en uitgebreidere informatie over dit onderwerp op http://pdfcast.org/pdf/marktgebieden-voetbalclubs-in-noord-holland

Matthijs Keuning

Uit: SupportersmagAZine, september 2010